Kinh tế toàn cầu 2025 tăng trưởng chậm nhất kể từ 2009 do căng thẳng thuế quan và lạm phát

Tăng trưởng toàn cầu lao dốc

Năm 2025, kinh tế toàn cầu đối mặt với triển vọng u ám khi Fitch Ratings hạ dự báo tăng trưởng xuống dưới 2%, giảm 0,4% so với kỳ vọng trước đó, đánh dấu mức thấp nhất kể từ khủng hoảng tài chính 2009, ngoại trừ năm đại dịch 2020. S&P Global cũng điều chỉnh dự báo GDP toàn cầu từ 2,5% xuống 2,2% cho năm nay và từ 2,7% xuống 2,4% cho 2026, nhấn mạnh đây là giai đoạn tăng trưởng yếu nhất kể từ 2008-2009.

Căng thẳng thuế quan, đặc biệt từ Mỹ, là nguyên nhân chính. Fitch cho biết thuế suất hiệu lực trung bình (ETR) của Mỹ đã vọt lên 23%, cao nhất kể từ 1909, vượt xa mức giả định 18% trước đó. Chính sách này, khởi xướng bởi Tổng thống Mỹ Donald Trump, làm gián đoạn thương mại và đẩy lạm phát tại Mỹ lên trên 4%, khiến tiền lương thực tế gần như không tăng. S&P cảnh báo nguy cơ suy thoái kỹ thuật tại Mỹ, dù không phải kịch bản chính, đang trở nên rõ rệt hơn trước khi Trump tạm hoãn áp thuế đối ứng 90 ngày từ 9/4.

Tác động lan tỏa từ Mỹ và Trung Quốc, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, kéo theo sự giảm tốc toàn cầu. Fitch dự báo Mỹ tăng trưởng 1,2% năm nay, nhưng giảm còn 0,4% trong quý IV, trong khi Trung Quốc rơi xuống dưới 4% trong 2025-2026, chủ yếu do xuất khẩu – chiếm 1/3 GDP – gặp khó khăn. Khu vực eurozone mắc kẹt dưới 1%, còn Canada có nguy cơ suy thoái, theo S&P.

Thương mại toàn cầu suy giảm

Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) ngày 16/4 dự báo khối lượng thương mại hàng hóa toàn cầu giảm 0,2% năm 2025, đảo ngược kỳ vọng tăng trưởng trước đó. Bắc Mỹ chịu tác động nặng nề với xuất khẩu giảm 12,6% và nhập khẩu giảm 9,6%, do chính sách thuế quan biến động của Trump. Nếu các biện pháp thuế nghiêm ngặt nhất được áp dụng, thương mại toàn cầu có thể sụt giảm đến 1,5%, theo WTO.

Tổng giám đốc WTO Ngozi Okonjo-Iweala nhấn mạnh rằng, dù có thời gian hoãn thuế 90 ngày, bất ổn kéo dài vẫn là rào cản lớn cho tăng trưởng. Trước đó, WTO kỳ vọng thương mại sẽ mở rộng trong 2025-2026, nhưng cuộc chiến thương mại do Mỹ khởi xướng buộc tổ chức này phải điều chỉnh dự báo, phản ánh những thách thức mới trong chuỗi cung ứng và giao thương quốc tế.

Fitch dự đoán ETR áp lên Trung Quốc sẽ duy trì trên 100% trong ngắn hạn, trước khi giảm về 60% vào 2026, trong khi các đối tác khác chịu mức 15%. Sự gián đoạn này hạn chế khả năng thay thế nhập khẩu và chuyển hướng thương mại, gây áp lực lên nguồn cung và làm trầm trọng thêm lạm phát toàn cầu.

Chính sách tiền tệ và tác động dài hạn

Trước áp lực lạm phát và tăng trưởng chậm, các ngân hàng trung ương điều chỉnh chính sách trái chiều. Fitch dự báo Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) sẽ trì hoãn cắt giảm lãi suất đến quý IV/2025, với S&P dự đoán chỉ một lần giảm 25 điểm cơ bản trong năm nay, chờ lạm phát hạ nhiệt vào 2026. Ngược lại, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) và các thị trường mới nổi được dự báo sẽ cắt giảm lãi suất mạnh hơn để kích thích kinh tế.

Sự giảm tốc của Mỹ và Trung Quốc tạo hiệu ứng domino, ảnh hưởng đến các nền kinh tế phụ thuộc vào thương mại. Dữ liệu Ngân hàng Thế giới cho thấy GDP toàn cầu chỉ tăng trưởng âm hai lần trong ba thập niên qua (-1,3% năm 2009 và -2,9% năm 2020). Tính từ 2009, mức tăng trưởng thấp nhất là 2,7% vào 2012, khiến dự báo 2% năm 2025 trở thành tín hiệu đáng lo ngại.

Để ứng phó, các quốc gia cần tăng cường hợp tác thương mại và đầu tư vào công nghệ, năng lượng sạch để giảm phụ thuộc vào các thị trường lớn. Tuy nhiên, bất ổn chính sách từ Mỹ và phản ứng dây chuyền từ Trung Quốc có thể kéo dài giai đoạn khó khăn, đòi hỏi sự linh hoạt từ các nhà hoạch định chính sách toàn cầu.

Kinh tế toàn cầu năm 2025 đối mặt với mức tăng trưởng thấp nhất kể từ 2009, chỉ khoảng 2%, do thuế quan Mỹ tăng cao, thương mại suy giảm, và lạm phát dai dẳng. Mỹ và Trung Quốc giảm tốc kéo theo hiệu ứng domino, khiến eurozone và Canada chật vật. Với thương mại toàn cầu dự báo giảm 0,2-1,5%, các quốc gia cần chiến lược linh hoạt để vượt qua giai đoạn bất ổn này.