Hàng không Việt Nam xanh hóa, chính sách SAF đẩy cạnh tranh

Hàng Không Việt Nam Đẩy Mạnh Nhiên Liệu SAF

Ngày 20/5/2025, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp tại Văn phòng Chính phủ, thảo luận chính sách phát triển nhiên liệu hàng không bền vững (SAF – Sustainable Aviation Fuel) và tham gia Chương trình Bù đắp và Giảm phát thải Carbon Hàng không Quốc tế (CORSIA) của Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO). Mục tiêu kép là nâng cao năng lực cạnh tranh ngành hàng không và thực hiện cam kết giảm phát thải khí nhà kính, hướng tới Net-Zero vào 2050.

SAF, sản xuất từ nguyên liệu tái tạo như dầu ăn đã qua sử dụng, mỡ động vật, phụ phẩm nông nghiệp, rác thải đô thị, có thể giảm 80% phát thải so với nhiên liệu phản lực truyền thống (Jet A-1). SAF pha trộn trực tiếp với Jet A-1, sử dụng cho máy bay hiện tại mà không cần thay đổi hạ tầng. Quy định RefuelEU của Liên minh châu Âu (EU) yêu cầu chuyến bay đến/đi từ EU sử dụng 2% SAF từ 2025, tăng lên 6% vào 2030, 20% vào 2035, và 70% vào 2050. Vi phạm quy định này sẽ bị phạt.

CORSIA đặt mục tiêu ngành hàng không đạt phát thải ròng bằng 0 vào 2050, kết hợp SAF, công nghệ mới, và mua tín chỉ carbon (carbon credits) để bù đắp phát thải vượt mức cơ sở năm 2019. Nhiều quốc gia như Mỹ, Anh, Singapore đã ban hành chính sách SAF cho cả chuyến bay quốc tế và nội địa. Tại Việt Nam, các hãng hàng không đã áp dụng SAF cho đường bay đến EU và chuẩn bị tham gia CORSIA theo lộ trình ICAO.

Dự báo giai đoạn 2025-2030, SAF làm tăng chi phí nhiên liệu ngành hàng không Việt Nam khoảng 25 triệu USD, tương đương 4,5-5,5 triệu USD/năm. Phó Thủ tướng chỉ đạo xây dựng nghị định thí điểm sử dụng SAF, khuyến khích sản xuất trong nước từ phụ phẩm nông nghiệp và rác thải đô thị. Tổng Công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) được yêu cầu bổ sung hạ tầng kho chứa, đường ống, hệ thống tra nạp SAF tại sân bay quốc tế. Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng khung pháp lý thị trường carbon, hỗ trợ trao đổi tín chỉ carbon theo chuẩn ICAO.

Tác Động SAF Đến Ngành Hàng Không Việt Nam

Chi phí SAF tăng 25 triệu USD trong 5 năm (2025-2030) là thách thức lớn với ngành hàng không Việt Nam, khi nhiên liệu chiếm 30-40% chi phí vận hành hãng bay. So với Jet A-1, SAF đắt hơn 2-3 lần, đẩy giá vé máy bay tăng 5-10% nếu không có chính sách hỗ trợ. Tuy nhiên, việc áp dụng SAF và tham gia CORSIA giúp tránh rủi ro pháp lý tại EU, nơi phạt nặng các hãng không dùng SAF từ 2025. Các hãng như Vietnam Airlines, Vietjet đã triển khai SAF trên đường bay EU, nhưng quy mô nhỏ, chủ yếu nhập khẩu từ Singapore.

Nhu cầu SAF tại Việt Nam dự kiến tăng mạnh, từ 2% tổng nhiên liệu năm 2025 lên 6% năm 2030, tương đương 50.000-100.000 tấn/năm. Hiện, sản xuất SAF trong nước gần như bằng 0, phụ thuộc nhập khẩu, làm tăng chi phí logistics 10-15%. Tuy nhiên, Việt Nam có lợi thế nguyên liệu dồi dào: 10 triệu tấn phụ phẩm nông nghiệp và 15 triệu tấn rác thải đô thị hằng năm, đủ tiềm năng sản xuất 1-2 triệu tấn SAF nếu đầu tư công nghệ. Các doanh nghiệp xăng dầu như Petrolimex, PVOIL đang nghiên cứu sản xuất SAF, nhưng cần khung pháp lý và ưu đãi thuế để cạnh tranh.

So với giai đoạn 2015-2020, khi hàng không Việt Nam tăng trưởng 15% mỗi năm nhưng chưa chú trọng xanh hóa, việc tham gia CORSIA và SAF đánh dấu bước chuyển mình. CORSIA yêu cầu bù đắp phát thải vượt mức 2019, ước tính 5-7 triệu tấn CO2/năm với các hãng Việt Nam vào 2030. Mua tín chỉ carbon (giá 10-20 USD/tấn) có thể tốn 50-140 triệu USD/năm, đòi hỏi chiến lược tối ưu chi phí. ACV, với doanh thu 1,2 tỉ USD năm 2024, cần đầu tư 100-200 triệu USD để nâng cấp hạ tầng SAF, chiếm 8-16% ngân sách đầu tư.

SAF hỗ trợ kinh tế tuần hoàn (circular economy), tái sử dụng phụ phẩm, giảm 80% phát thải so với Jet A-1. Tuy nhiên, thiếu phòng thí nghiệm đạt chuẩn và cơ quan chứng nhận SAF trong nước khiến Việt Nam phụ thuộc vào đánh giá quốc tế, làm tăng chi phí 5-10%. Nghị định thí điểm SAF, dự kiến ban hành 2026, sẽ tạo nền tảng pháp lý, khuyến khích sản xuất nội địa, giảm nhập khẩu.

Dự Báo Thị Trường Hàng Không Và Khuyến Nghị

Tại Tài chính 247, chúng tôi dự báo ngành hàng không Việt Nam sẽ tăng trưởng 10-12% hằng năm đến 2030, nhưng áp lực xanh hóa làm chi phí vận hành tăng 5-7%. Cổ phiếu hàng không như Vietnam Airlines (HVN) và Vietjet (VJC) có thể biến động, giảm 5-8% ngắn hạn do chi phí SAF, nhưng tăng 10-15% dài hạn nhờ uy tín từ CORSIA. ACV (doanh thu 1,2 tỉ USD) sẽ hưởng lợi từ đầu tư hạ tầng SAF, cổ phiếu dự kiến tăng 8-12% đến 2027.

Nhà đầu tư nên phân bổ 20% danh mục vào cổ phiếu ACV, 10% vào HVN, ưu tiên dài hạn do tiềm năng xanh hóa. Doanh nghiệp xăng dầu như Petrolimex (PLX) cần đầu tư sản xuất SAF, tận dụng phụ phẩm nông nghiệp, hưởng ưu đãi thuế từ nghị định 2026, lợi nhuận dự kiến tăng 5-7%. Hãng hàng không nên mua tín chỉ carbon từ thị trường nội địa (dự kiến hoạt động 2027), giảm chi phí 10-15% so với quốc tế.

Chính phủ cần ban hành nghị định SAF trước quý II/2026, giảm thuế 2-3% cho sản xuất SAF nội địa. Rủi ro lạm phát toàn cầu có thể tăng giá SAF 10%, ảnh hưởng giá vé và TTCK. Nhà đầu tư cần theo dõi báo cáo SAF quý III/2025, vì chậm triển khai có thể giảm giá cổ phiếu HVN, VJC 5-7%. Doanh nghiệp cần hợp tác với ICAO, EU để tiếp nhận công nghệ, giảm chi phí sản xuất SAF 15-20%.