Vùng nguyên liệu chuẩn, động lực nông nghiệp bền vững 2030

Xây Dựng Vùng Nguyên Liệu Nông Lâm Sản Đạt Chuẩn

Ngành nông nghiệp Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ với chiến lược phát triển vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn, không chỉ nâng cao giá trị sản phẩm mà còn thúc đẩy kinh tế nông thôn bền vững. Đề án thí điểm giai đoạn 2022-2025, được Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phê duyệt ngày 25/3/2022 qua Quyết định 1088/QĐ-BNN-KTHT, đã mang lại kết quả tích cực, tạo nền tảng cho mục tiêu mở rộng toàn quốc đến năm 2030.

Đề án tập trung vào 13 tỉnh, phát triển vùng nguyên liệu cho các sản phẩm chủ lực như cây ăn quả, lúa gạo, và gỗ rừng trồng, với diện tích 166.800 ha trong giai đoạn 2022-2025. Sau gần ba năm, năm vùng thí điểm đạt hiệu quả vượt mong đợi: chi phí nguyên liệu giảm 15-20%, sản xuất quy mô lớn hơn, chất lượng sản phẩm đồng đều, nâng sức cạnh tranh trên thị trường toàn cầu. Theo Thứ trưởng Trần Thanh Nam, vùng nguyên liệu chuẩn là nền tảng để tái cơ cấu nông nghiệp, củng cố tổ chức sản xuất, và giải bài toán liên kết chuỗi giá trị (value chain).

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đặt mục tiêu mở rộng diện tích lên 1.829.161 ha vào năm 2030, đảm bảo liên kết chặt chẽ giữa sản xuất và tiêu thụ thông qua hợp tác xã và doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu. Kế hoạch này phù hợp với mục tiêu kinh tế – xã hội 2025, khi ngành nông nghiệp hướng tới tăng trưởng trên 4% và kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt 65 tỷ USD. Các vùng nguyên liệu mới sẽ ưu tiên địa phương có thế mạnh sản phẩm chủ lực, áp dụng công nghệ cao, thân thiện môi trường.

Tuy nhiên, thách thức vẫn tồn tại: thiếu liên kết sản xuất – chế biến – tiêu thụ, sản phẩm chưa có thương hiệu mạnh, khó truy xuất nguồn gốc (traceability), và chi phí sản xuất cao. Vai trò của hợp tác xã còn hạn chế, chưa hỗ trợ hiệu quả nông dân và doanh nghiệp. Đề án đã khơi dậy hoạt động khuyến nông, thay đổi tư duy sản xuất theo chuỗi, nhưng cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương để tháo gỡ vướng mắc.

Tác Động Vùng Nguyên Liệu Chuẩn Đến Kinh Tế Nông Nghiệp

Việc giảm chi phí nguyên liệu 15-20% tại năm vùng thí điểm, tương đương 3.000-5.000 tỷ đồng tiết kiệm hằng năm cho nông dân và doanh nghiệp, là bước tiến lớn. So với năm 2020, khi chi phí sản xuất nông nghiệp chiếm 60-70% giá thành, mức giảm này giúp tăng lợi nhuận 10-15% cho các ngành cây ăn quả (sầu riêng, chanh leo) và lúa gạo. Kim ngạch xuất khẩu nông sản 2024 đạt 62 tỷ USD, tăng 15% so với 2023, nhờ chất lượng sản phẩm từ vùng nguyên liệu chuẩn đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế như VietGAP, GlobalGAP.

Diện tích 166.800 ha thí điểm, tuy chỉ chiếm 1% tổng diện tích nông nghiệp (16 triệu ha), đã tạo hiệu ứng lan tỏa. Ví dụ, vùng lúa gạo Đồng bằng sông Cửu Long tăng năng suất 5-7%, đạt 6,5 tấn/ha, nhờ áp dụng công nghệ cao và liên kết với doanh nghiệp xuất khẩu. Rừng trồng gỗ lớn, với 500.000 ha sản xuất, cung cấp 40 triệu m3 gỗ/năm, đáp ứng 70% nhu cầu chế biến gỗ, giảm phụ thuộc nhập khẩu 30%, tiết kiệm 1,5-2 tỷ USD chi phí.

Thách thức lớn là liên kết chuỗi giá trị. Hiện, chỉ 30% sản phẩm nông sản Việt Nam có thương hiệu rõ ràng, và 20% đạt chuẩn truy xuất nguồn gốc, theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường. So với Thái Lan, nơi 60% nông sản xuất khẩu có mã số vùng trồng, Việt Nam còn khoảng cách lớn. Hợp tác xã, dù tăng 10% số lượng từ 2020 (26.000 đơn vị), chỉ hỗ trợ 15% nông dân tham gia chuỗi liên kết, hạn chế khả năng tiêu thụ ổn định. Chi phí sản xuất cao, chiếm 65% giá thành, khiến nông sản Việt khó cạnh tranh với Trung Quốc, Ấn Độ tại thị trường EU.

Mục tiêu mở rộng 1.829.161 ha đến 2030, gấp 11 lần giai đoạn thí điểm, đòi hỏi đầu tư 20-30 nghìn tỷ đồng vào hạ tầng, công nghệ, và đào tạo. Kế hoạch này sẽ tăng GDP nông nghiệp thêm 1-1,5%, tạo 2-3 triệu việc làm nông thôn, nâng thu nhập nông dân 10-15%. Tuy nhiên, thiếu khung pháp lý rõ ràng và sự đồng bộ giữa các địa phương có thể làm chậm tiến độ 20-30%, nếu không giải quyết kịp thời.

Dự Báo Thị Trường Và Khuyến Nghị Nhà Đầu Tư

Tại Tài chính 247, chúng tôi dự báo vùng nguyên liệu chuẩn sẽ thúc đẩy xuất khẩu nông sản đạt 65 tỷ USD năm 2025, tăng 5% so với 2024, nhờ chất lượng cải thiện. Cổ phiếu nông nghiệp như HAGL Agrico (HNG), Lộc Trời (LTG) dự kiến tăng 10-12%, do lợi nhuận từ chuỗi liên kết cải thiện 8-10%. Bất động sản nông nghiệp, như đất trồng cây lâu năm tại Tây Nguyên, tăng giá 5-7%, nhờ nhu cầu mở rộng vùng nguyên liệu. Thị trường chứng khoán (TTCK) hưởng lợi gián tiếp, với VN-Index có thể chạm 1.350 điểm quý IV/2025, nếu xuất khẩu nông sản vượt kỳ vọng.

Nhà đầu tư nên phân bổ 20% danh mục vào cổ phiếu nông nghiệp (HNG, LTG) và 15% vào logistics nông sản (GMD), lợi suất dự kiến 12-15%/năm. Doanh nghiệp cần đầu tư công nghệ chế biến, tăng giá trị gia tăng 10-15%, và ký hợp đồng dài hạn với hợp tác xã, giảm rủi ro giá 5%. Nông dân nên tham gia chuỗi liên kết, tăng thu nhập 10%, và áp dụng VietGAP, nâng giá bán 7-10%. Rủi ro từ biến động giá nông sản toàn cầu có thể giảm lợi nhuận HNG, LTG 5-7%, nếu Trung Quốc tăng xuất khẩu.

Chính phủ cần hoàn thiện khung pháp lý cho vùng nguyên liệu trước quý III/2025, tăng hỗ trợ vốn 10% cho hợp tác xã. Nhà đầu tư cần theo dõi báo cáo xuất khẩu quý III/2025; nếu kim ngạch dưới 60 tỷ USD, cổ phiếu HNG có thể giảm 5%. Doanh nghiệp nên hợp tác với EU, Nhật Bản, tận dụng hiệp định thương mại, tăng thị phần 10-15%. Quản trị chuỗi cung ứng (supply chain) là yếu tố then chốt để tối ưu lợi ích từ vùng nguyên liệu.