Quý II/2025: Xuất khẩu Việt Nam đối đầu cơn bão thuế Mỹ

Quý I rực rỡ: Bệ phóng cho xuất khẩu

Quý I/2025, xuất khẩu Việt Nam ghi dấu ấn mạnh mẽ với kim ngạch gần 103 tỷ USD, tăng 10,6% so với cùng kỳ năm 2024. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước đạt 202,5 tỷ USD, tăng gần 14%, trong đó nhập khẩu 99,68 tỷ USD (tăng 17%) và xuất siêu đạt 3,15 tỷ USD. Đây là khởi đầu ấn tượng, phản ánh sự phục hồi của kinh tế toàn cầu và khả năng tận dụng tốt 17 hiệp định thương mại tự do (FTA) như EVFTA, CPTPP, RCEP mà Việt Nam đã ký kết.

Các ngành chủ lực như dệt may, điện tử, thủy sản và gỗ đóng góp lớn vào thành công này. Thị trường Mỹ, với 30% tổng kim ngạch xuất khẩu, tiếp tục là đầu kéo quan trọng. Sự tăng trưởng ổn định trong quý I mang lại kỳ vọng lớn cho mục tiêu 450 tỷ USD cả năm 2025, tương ứng mức tăng 12% mà Bộ Công Thương đề ra. Tuy nhiên, bức tranh tươi sáng này nhanh chóng bị phủ bóng bởi những diễn biến mới từ chính sách thương mại của Mỹ.

Thuế đối ứng 46%: Cơn ác mộng quý II

Ngay khi quý I vừa khép lại, xuất khẩu Việt Nam đối diện với thử thách lớn. Ngày 2/4/2025, chính quyền Mỹ dưới sự dẫn dắt của Tổng thống Donald Trump công bố áp thuế đối ứng 46% lên hàng hóa từ Việt Nam, có hiệu lực từ 9/4. Đây là một phần trong chiến lược “khắc phục bất công thương mại toàn cầu”, nhằm giảm thâm hụt thương mại, đưa sản xuất về Mỹ và củng cố an ninh kinh tế. Nhà Trắng tuyên bố mức thuế sẽ duy trì cho đến khi thâm hụt thương mại được giải quyết hoặc giảm nhẹ – một viễn cảnh không mấy khả quan cho Việt Nam.

Thị trường Mỹ từ lâu là động lực chính của xuất khẩu Việt Nam, nhưng nay trở thành điểm yếu chí mạng. Với mức thuế 46%, hàng Việt sẽ đắt hơn 10-20% so với các đối thủ cạnh tranh như Thái Lan, Indonesia hay Ấn Độ. Điều này đe dọa nghiêm trọng sức cạnh tranh của các mặt hàng chủ lực như dệt may (chiếm 50% kim ngạch sang Mỹ), gỗ và thủy sản. Ông Tạ Hoàng Linh, Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài (Bộ Công Thương), nhận định: “Nếu không tìm được giải pháp tích cực với Mỹ, thuế này sẽ kéo lùi mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu năm 2025.”

Tập đoàn tài chính ING (Hà Lan) đưa ra con số đáng lo ngại: Việt Nam phụ thuộc 12% GDP vào thị trường Mỹ, và thuế 46% có thể khiến 5,5% GDP gặp rủi ro – mức thiệt hại lớn nhất châu Á, vượt xa Thái Lan. Đồng VND đã chạm mức thấp kỷ lục, áp lực tỷ giá VND/USD tăng cao, làm gia tăng chi phí nhập khẩu nguyên liệu và giảm lợi nhuận xuất khẩu. Báo cáo của ING nhấn mạnh: “Thuế cao không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến xuất khẩu sang Mỹ mà còn gián tiếp làm rối loạn chuỗi cung ứng toàn cầu.”

Doanh nghiệp Việt đang hồi hộp chờ kết quả đàm phán giữa hai chính phủ. Kỳ vọng lớn nhất là hoãn áp thuế hoặc giảm mức thuế xuống. Dù vậy, ngay cả khi đàm phán thành công, tác động tức thời vẫn khó tránh. Ngành dệt may, ví dụ, đang cân nhắc tăng nhập khẩu bông từ Mỹ để cân bằng thương mại, như lời ông Lê Tiến Trường, Chủ tịch Vinatex, nhằm đáp ứng quy tắc xuất xứ và giảm rủi ro từ thuế.

Thách thức lớn: Từ Mỹ đến toàn cầu

Thuế đối ứng của Mỹ không chỉ là vấn đề song phương mà còn phản ánh xu hướng bảo hộ gia tăng trên thế giới. Kinh tế toàn cầu phục hồi chậm, các nước lớn siết chặt chính sách thương mại, khiến xuất khẩu Việt Nam quý II đối diện nhiều rủi ro hơn quý I. Ngoài Mỹ, áp lực từ biến động tỷ giá, chi phí vận tải tăng và yêu cầu khắt khe về tiêu chuẩn môi trường, lao động từ các thị trường khác cũng là những “hòn đá tảng” cản đường.

Ngành thủy sản lo ngại mất đơn hàng sang Mỹ khi giá tăng do thuế, trong khi ngành điện tử đối mặt với cạnh tranh từ Trung Quốc và Hàn Quốc – hai nước có thể điều chỉnh nhanh hơn. Ngành gỗ, vốn phụ thuộc lớn vào nguyên liệu nhập khẩu, cũng chịu áp lực từ tỷ giá và chi phí sản xuất tăng. Nếu không hành động kịp thời, quý II có thể chứng kiến xuất khẩu giảm tốc, đe dọa mục tiêu cả năm.

Lối thoát chiến lược qua đa dạng hóa

Trước nguy cơ từ thuế Mỹ, Việt Nam buộc phải đẩy nhanh chiến lược đa dạng hóa thị trường. TS. Bùi Quý Thuấn (Liên chi hội Tài chính khu công nghiệp Việt Nam) cho rằng: “Đây là lúc tận dụng 17 FTA với hơn 60 quốc gia, mở rộng sang Trung Đông với thị trường Halal 2,2 tỷ người, Đông Bắc Á, Bắc Mỹ, châu Phi.” Giảm phụ thuộc vào Mỹ không chỉ là giải pháp ngắn hạn mà còn là chiến lược dài hạn để tránh rủi ro tương tự trong tương lai.

EU là điểm đến đầy hứa hẹn với kim ngạch 51,66 tỷ USD năm 2024 (tăng 18,5%). Sau 5 năm thực thi EVFTA, thuế xuất khẩu sang EU giảm dần, tạo lợi thế cho hàng Việt như nông sản, dệt may và đồ gỗ. RCEP – với 2,3 tỷ người tiêu dùng và 30% GDP toàn cầu – mở ra cơ hội lớn, đặc biệt khi 5 nước thành viên thuộc G20 như Nhật Bản, Hàn Quốc. Hàn Quốc, nhập 26 tỷ USD hàng Việt mỗi năm, cũng còn dư địa nhờ VKFTA.

Ông Linh nhấn mạnh: “Doanh nghiệp cần khai thác 70 cơ chế hợp tác song phương và hệ thống thương vụ nước ngoài mà Bộ Công Thương đang mở rộng. Chúng tôi sẽ hỗ trợ kết nối giao thương, xúc tiến xuất khẩu.” Tuy nhiên, để tận dụng cơ hội, doanh nghiệp phải nâng chất lượng sản phẩm, đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật, lao động, môi trường và kiểm soát chặt xuất xứ nguyên liệu, tránh gian lận thương mại.

Hành động khẩn cấp để vượt qua quý II

Để đối phó, Bộ Công Thương kêu gọi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và doanh nghiệp. Đàm phán với Mỹ cần diễn ra nhanh, tìm kiếm lợi ích đôi bên. Đồng thời, đa dạng hóa thị trường là yếu tố sống còn. Nếu không hành động kịp, quý II có thể làm chậm đà tăng trưởng, ảnh hưởng cả năm 2025.

Doanh nghiệp cũng cần chủ động. Nâng cao chất lượng sản phẩm, tối ưu chi phí và tìm kiếm thị trường mới là cách để vượt qua sóng gió. Với ngành dệt may, tăng nhập bông Mỹ không chỉ giảm thâm hụt thương mại mà còn tạo lợi thế cạnh tranh lâu dài.

Thuế 46% từ Mỹ đẩy xuất khẩu Việt Nam quý II vào thế khó. Từ đàm phán khẩn cấp đến đa dạng hóa thị trường, Việt Nam cần hành động quyết liệt để biến thách thức thành cơ hội, giữ vững mục tiêu 450 tỷ USD năm 2025.