Trung Quốc lại siết kiểm soát đất hiếm

Trung Quốc ngày 9/10 đã tăng cường các biện pháp hạn chế toàn diện đối với xuất khẩu đất hiếm, mở rộng danh mục khoáng sản chịu sự kiểm soát và bổ sung các quy định nhằm vào công nghệ sản xuất cũng như việc sử dụng chúng ở nước ngoài, bao gồm cả trong lĩnh vực quân sự và chất bán dẫn.

Trung Quốc hiện thống trị ngành chế biến đất hiếm toàn cầu – nguồn nguyên liệu thiết yếu trong mọi lĩnh vực, từ thiết bị điện tử dân dụng đến máy bay chiến đấu.

Động thái mới nhất này được xem là bước đi nhằm củng cố vị thế thương lượng của Bắc Kinh trong các cuộc đàm phán thương mại với Mỹ, đồng thời diễn ra trước thềm cuộc gặp dự kiến giữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Mỹ Donald Trump bên lề Hội nghị Thượng đỉnh APEC tại Hàn Quốc vào cuối tháng này.

Theo quy định mới, Trung Quốc tiếp tục khẳng định quyền kiểm soát trong lĩnh vực này bằng cách bổ sung 5 nguyên tố đất hiếm gồm holmium, erbium, thulium, europium và ytterbium cùng các loại nam châm và vật liệu liên quan vào danh sách kiểm soát hiện hành, yêu cầu tất cả phải có giấy phép xuất khẩu. Thông báo ngày 9/10 nâng tổng số nguyên tố bị hạn chế lên 12 trong tổng số 17 loại đất hiếm.

Bên cạnh đó, việc xuất khẩu công nghệ phục vụ khai thác, luyện kim, chế biến đất hiếm và sản xuất nam châm cũng phải có giấy phép. Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết các công ty nước ngoài muốn cung cấp đất hiếm được sản xuất tại Trung Quốc hoặc sử dụng công nghệ Trung Quốc để chế biến cũng cần phải xin phép.

Theo Bộ Thương mại, mục tiêu của các hạn chế này là nhằm “bảo vệ an ninh và lợi ích quốc gia”, ngăn chặn các vật liệu “bị sử dụng, trực tiếp hoặc gián tiếp, trong lĩnh vực quân sự và các lĩnh vực nhạy cảm khác”.

Bộ này nhấn mạnh rằng, “về nguyên tắc”, các đơn xin cấp phép liên quan đến mục đích quân sự, các công ty quốc phòng hoặc tổ chức liên quan sẽ bị từ chối.

Những hồ sơ xin giấy phép xuất khẩu liên quan đến việc sử dụng đất hiếm trong phát triển và sản xuất chip máy tính, bộ nhớ tiên tiến, cũng như công nghệ trí tuệ nhân tạo có khả năng ứng dụng trong quân sự, sẽ được xem xét riêng từng trường hợp.

Ngoài ra, các công dân và doanh nghiệp Trung Quốc bị cấm tham gia hoặc hỗ trợ hoạt động khai thác, chế biến và sản xuất nam châm đất hiếm bên ngoài lãnh thổ nếu không có sự chấp thuận của chính phủ.

Nhằm bảo vệ lợi thế trong ngành công nghiệp xe điện, Bộ Thương mại Trung Quốc cùng ngày cũng công bố các biện pháp kiểm soát mới đối với pin lithium, vật liệu anot than chì tổng hợp, cùng thiết bị và công nghệ được sử dụng để sản xuất các loại vật liệu này.

Theo kế hoạch, các hạn chế đối với nhóm nguyên tố đất hiếm mới, pin lithium và các vật liệu liên quan sẽ có hiệu lực từ ngày 8/11. Các quy định mang tính ngoài lãnh thổ sẽ bắt đầu áp dụng từ ngày 1/12, trong khi các biện pháp khác có hiệu lực ngay từ ngày 9/10.

Bùng nổ thêm căng thẳng

Dù quan hệ Trung – Mỹ đã có dấu hiệu cải thiện trong những tháng gần đây, căng thẳng vẫn hiện hữu. Tuần trước, Washington đã mở rộng các biện pháp hạn chế với một số công ty công nghệ Trung Quốc, bao gồm cả các công ty con, khiến Bắc Kinh phản ứng gay gắt.

Trong một thông báo riêng cùng ngày 9/10, Bộ Thương mại Trung Quốc cũng bổ sung 14 tập đoàn quân sự, công nghệ và an ninh từ Mỹ và các quốc gia khác vào “danh sách thực thể không đáng tin cậy”, cấm họ hoạt động, giao dịch với doanh nghiệp Trung Quốc hoặc đầu tư mới tại nước này.

Đáng chú ý, trong số đó có TechInsights – công ty nghiên cứu công nghệ Canada chuyên về chất bán dẫn – được biết đến với việc công bố thông tin cho thấy một số bộ xử lý AI của Huawei có chứa chip do nhà sản xuất Đài Loan TSMC sản xuất. Việc này bị nghi ngờ vi phạm quy định kiểm soát xuất khẩu của Mỹ và hiện đang bị cơ quan chức năng Mỹ điều tra.

Bắc Kinh từ lâu đã chỉ trích Washington vì áp dụng “quyền tài phán ngoài lãnh thổ” trong các biện pháp kiểm soát xuất khẩu, ngăn cản các công ty nước thứ ba như TSMC cung cấp cho Trung Quốc chip sản xuất bằng công nghệ Mỹ.

Tuy nhiên, động thái lần này của Bắc Kinh cho thấy sự thay đổi trong chiến lược – khi Trung Quốc bắt đầu áp dụng chính những biện pháp tương tự ra ngoài biên giới, mở rộng phạm vi hạn chế đối với đất hiếm.

Đất hiếm từng trở thành tâm điểm căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới hồi tháng 4, khi Bắc Kinh áp đặt kiểm soát xuất khẩu đối với bảy loại nguyên tố đất hiếm và nam châm của chúng để đáp trả “thuế quan tương hỗ” của Tổng thống Trump với hàng hóa Trung Quốc. Động thái này khiến chuỗi cung ứng toàn cầu rơi vào hỗn loạn, tác động mạnh đến các ngành từ ô tô đến quốc phòng.

Đến tháng 6, Trung Quốc và Mỹ mới đạt được thỏa thuận chính thức về các lô hàng đất hiếm, giúp dần giải quyết tình trạng thiếu hụt, dù nhiều ngành công nghiệp vẫn đang chịu tác động kéo dài.

Trong tuyên bố ngày 9/10, người phát ngôn Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết các cơ quan chức năng đã phát hiện một số tổ chức và cá nhân nước ngoài chuyển giao hoặc cung cấp sản phẩm, công nghệ đất hiếm của Trung Quốc – trong đó có những vật liệu được sử dụng cho mục đích quân sự hoặc các lĩnh vực nhạy cảm khác.

“Những hành động này đã gây ra thiệt hại nghiêm trọng hoặc tiềm ẩn nguy cơ đối với an ninh và lợi ích quốc gia của Trung Quốc, làm suy yếu hòa bình và ổn định quốc tế, đồng thời cản trở các nỗ lực không phổ biến vũ khí hạt nhân toàn cầu”, người phát ngôn nhấn mạnh.

Các tin tức liên quan đến Tài chính quốc tế