Đảm bảo an toàn thực phẩm, chìa khóa nâng tầm nông sản Việt

Thực phẩm an toàn: Khi khoa học là nền tảng và hành động là yêu cầu

Ngày 7/6/2025, tại Hà Nội, Viện Chăn nuôi (NIAS) phối hợp với Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO), Viện Nghiên cứu Chăn nuôi Quốc tế (ILRI) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tổ chức tọa đàm với chủ đề “An toàn thực phẩm – Khoa học trong hành động”. Sự kiện thu hút hơn 200 sinh viên từ Đại học Luật Hà Nội và Học viện Phụ nữ Việt Nam, cùng các chuyên gia, doanh nghiệp và đại diện cơ quan công. Tọa đàm nhấn mạnh vai trò cốt lõi của khoa học trong việc đảm bảo an toàn thực phẩm từ khâu sản xuất, chế biến đến tiêu dùng.

An toàn thực phẩm hiện là mối quan tâm lớn tại Việt Nam, nơi chuỗi cung ứng thực phẩm đối mặt với nhiều thách thức như ô nhiễm vi sinh, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật (hóa chất dùng trong nông nghiệp để bảo vệ cây trồng) và sử dụng phụ gia trái phép. Những vấn đề này không chỉ đe dọa sức khỏe người tiêu dùng mà còn làm giảm sức cạnh tranh của nông sản Việt trên thị trường quốc tế. Theo ông Pawin Padungtod, Điều phối viên kỹ thuật cấp cao của FAO Việt Nam, các rủi ro này có thể được kiểm soát hiệu quả thông qua hệ thống tiêu chuẩn, giám sát và đào tạo dựa trên nền tảng khoa học. Ông nhấn mạnh: Kiến thức và công cụ đã có sẵn, điều cần thiết là hành động nhất quán và phối hợp trên toàn hệ thống thực phẩm.

Tọa đàm cũng kêu gọi sự hợp tác giữa các bên liên quan, từ cơ quan quản lý, doanh nghiệp, giới khoa học đến người tiêu dùng, để đưa các giải pháp khoa học vào thực tiễn. Điều này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn góp phần xây dựng một hệ thống thực phẩm bền vững, có khả năng chống chịu trước các thách thức như biến đổi khí hậu hay áp lực từ thị trường toàn cầu.

Nâng chuẩn an toàn thực phẩm để mở rộng thị trường xuất khẩu

Vấn đề an toàn thực phẩm không chỉ liên quan đến sức khỏe mà còn mang ý nghĩa kinh tế sâu sắc. Tại Việt Nam, nông nghiệp là một trong những ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp đáng kể vào GDP và kim ngạch xuất khẩu.

Tuy nhiên, các rủi ro như ô nhiễm vi sinh hay dư lượng hóa chất trong nông sản đang cản trở khả năng cạnh tranh của Việt Nam trên thị trường quốc tế, đặc biệt tại các thị trường khắt khe như EU, Mỹ và Nhật Bản. Những thị trường này đòi hỏi các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm nghiêm ngặt, bao gồm quy định về dư lượng hóa chất và phụ gia, cũng như truy xuất nguồn gốc rõ ràng.

Bác sĩ Sangjun Moon, Điều phối viên nhóm an ninh y tế và tình huống khẩn cấp của WHO tại Việt Nam, nhấn mạnh rằng thực phẩm an toàn là nền tảng cho sức khỏe cộng đồng, nhưng thực phẩm không an toàn có thể gây ra các bệnh truyền nhiễm, ảnh hưởng đến sinh kế, giáo dục và kinh tế. Ông đề xuất áp dụng “Năm chìa khóa giúp thực phẩm an toàn hơn”: giữ vệ sinh, tách biệt thực phẩm sống và chín, nấu kỹ, bảo quản đúng nhiệt độ và sử dụng nguyên liệu an toàn. Những biện pháp này, dù đơn giản, có thể giảm đáng kể rủi ro trong chuỗi cung ứng, từ đó nâng cao chất lượng nông sản và tạo lợi thế cạnh tranh.

Việc cải thiện an toàn thực phẩm không chỉ giúp bảo vệ người tiêu dùng trong nước mà còn mở ra cơ hội xuất khẩu. Một hệ thống kiểm soát chất lượng hiệu quả sẽ giúp nông sản Việt đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, từ đó tăng giá trị xuất khẩu và củng cố vị thế trên thị trường toàn cầu. 

Sự tham gia của hơn 200 sinh viên tại tọa đàm cho thấy thế hệ trẻ đang ngày càng quan tâm đến an toàn thực phẩm. Bà Nguyễn Hoàng Phương, Bí thư Đoàn Thanh niên Học viện Phụ nữ Việt Nam, khẳng định vai trò của giới trẻ trong việc thay đổi nhận thức và thúc đẩy các chính sách dựa trên bằng chứng khoa học. Ông Fred Unger, đại diện khu vực ILRI châu Á, nhấn mạnh rằng khoa học chỉ phát huy hiệu quả khi được áp dụng ở cấp cơ sở. Các chương trình đào tạo và chuyển giao công nghệ cho nông dân, người sơ chế thực phẩm là yếu tố then chốt để đảm bảo các quy trình an toàn được thực hiện đúng cách. 

Tăng tốc chuyển đổi an toàn thực phẩm để đón đầu thị trường toàn cầu

Nhìn vào bối cảnh hiện tại, an toàn thực phẩm không chỉ là vấn đề y tế mà còn là yếu tố chiến lược trong phát triển kinh tế và thương mại. Với sự gia tăng nhu cầu về thực phẩm sạch và an toàn trên toàn cầu, Việt Nam có cơ hội lớn để định vị mình như một nhà cung cấp nông sản đáng tin cậy. Tuy nhiên, để tận dụng cơ hội này, cần có sự đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ, đào tạo và hệ thống giám sát chất lượng. 

Dự báo trong 5 năm tới, thị trường thực phẩm an toàn toàn cầu sẽ tiếp tục tăng trưởng, đặc biệt tại các quốc gia phát triển. Việc xây dựng một hệ thống thực phẩm bền vững, minh bạch và dựa trên khoa học sẽ không chỉ giúp tăng kim ngạch xuất khẩu mà còn củng cố niềm tin của người tiêu dùng trong và ngoài nước. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất vẫn là sự phối hợp giữa các bên liên quan và khả năng áp dụng khoa học vào thực tiễn ở quy mô rộng.