Doanh nghiệp toàn cầu tận dụng “kỹ thuật thuế quan” để giảm chi phí xuất khẩu sang Mỹ

“Kỹ thuật thuế quan”: Nghệ thuật giảm chi phí hợp pháp

“Kỹ thuật thuế quan” (tariff engineering) đang trở thành chiến lược phổ biến để doanh nghiệp toàn cầu giảm chi phí nhập khẩu vào Mỹ, đặc biệt trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Donald Trump áp thuế đối ứng lên nhiều quốc gia. Bằng cách thay đổi vật liệu, kích thước, hay thành phần sản phẩm, các công ty đảm bảo hàng hóa được xếp vào mã thuế HS (Hệ thống hài hòa mô tả và mã hóa hàng hóa) có mức thuế thấp hơn, hoàn toàn hợp pháp nếu khai báo minh bạch.

Lịch sử ghi nhận chiến lược này từ năm 1882, khi một nhà nhập khẩu phủ mật lên đường trắng để né thuế cao, được Tòa án Tối cao Mỹ công nhận là hợp pháp. Ngày nay, các thương hiệu lớn như Columbia Sportswear tích hợp yếu tố thuế ngay từ khâu thiết kế sản phẩm. Ông Jeff Tooze, Phó Chủ tịch Columbia, cho biết đội ngũ thiết kế, phát triển, và hải quan của hãng phối hợp chặt chẽ để tối ưu hóa chi phí thuế quan.

Ví dụ, Converse điều chỉnh đế cao su thành vải nỉ để phân loại giày All Stars là dép đi trong nhà, giảm thuế đáng kể. Tương tự, Snuggies thắng kiện năm 2017 để được công nhận là chăn thay vì quần áo, giảm gần nửa thuế nhập khẩu. Những thay đổi nhỏ nhưng thông minh này giúp doanh nghiệp tiết kiệm hàng triệu USD, tăng sức cạnh tranh trên thị trường Mỹ.

Tuy nhiên, không phải ngành nào cũng dễ áp dụng. Theo ông Andrew Wilson từ Supplino Inc., các lĩnh vực như dệt may, giày dép có thể linh hoạt điều chỉnh, nhưng ô tô, hàng không, hay thiết bị y tế đòi hỏi quy trình kiểm định kéo dài 12–24 tháng, làm tăng chi phí và rủi ro.

Ranh giới mong manh giữa rủi ro và minh bạch

“Kỹ thuật thuế quan” tuy hợp pháp nhưng dễ bị lạm dụng thành gian lận nếu thay đổi chỉ nhằm đánh lừa hải quan. Trường hợp Ford Motor là bài học điển hình: hãng nhập xe Transit Connect như xe chở khách, tháo ghế sau để bán như xe chở hàng, giảm thuế từ 25% xuống 2,5%. Tuy nhiên, Bộ Tư pháp Mỹ kết luận đây là gian lận phân loại, do ghế sau không thực sự dùng để chở người.

Ông David Forgue, luật sư tại Barnes, Richardson & Colburn, nhấn mạnh sản phẩm nhập khẩu phải phản ánh đúng thực tế thương mại. Nếu hải quan phát hiện thay đổi chỉ là mánh khóe, doanh nghiệp sẽ bị bác bỏ và đối mặt hậu quả pháp lý. Cơ quan Hải quan và Biên phòng Mỹ (CBP) cung cấp cơ chế “phán quyết ràng buộc”, cho phép doanh nghiệp xác định mã HS trước khi nhập khẩu, nhưng quyết định bất lợi có thể hạn chế khả năng linh hoạt.

Ông Aneel Salman từ Viện Nghiên cứu Chính sách Islamabad gọi đây là “nghệ thuật khôn khéo”, nhưng yêu cầu am hiểu sâu về quy định hải quan. Ví dụ, sau ngày 2/4/2025, nhiều doanh nghiệp tích hợp thép và nhôm vào sản phẩm để hưởng thuế thấp hơn 25% theo Mục 232. Tuy nhiên, khi thuế tăng lên 50% vào tháng 6, các công ty nhanh chóng loại bỏ các chi tiết này để quay lại xuất khẩu riêng lẻ.

Luật sư Adam Lees từ Harris Sliwoski khuyến nghị doanh nghiệp phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận thiết kế, pháp lý, và logistics để đảm bảo tuân thủ. Việc khai báo minh bạch và xin “phán quyết ràng buộc” giúp giảm rủi ro, nhưng đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng để tránh bị CBP ràng buộc bất lợi.

Tác động chính sách thuế quan của Mỹ

Chính sách thuế quan của Trump trong nhiệm kỳ thứ hai tạo áp lực lớn nhưng cũng mở ra cơ hội cho “kỹ thuật thuế quan”. Dù áp thuế trên diện rộng, Mỹ vẫn dành các trường hợp miễn trừ, tạo kẽ hở hợp pháp cho doanh nghiệp. Ví dụ, một công ty sản xuất ghim cài áo gắn đá zirconia được phân loại là trang sức thay vì đồ trang trí, tránh thuế 14% nhờ điều chỉnh đơn giản.

Tuy nhiên, sự thay đổi nhanh chóng trong chính sách thuế, như mức thuế thép và nhôm tăng từ 25% lên 50%, buộc doanh nghiệp phải linh hoạt. Các công ty từng tận dụng thép và nhôm để né thuế giờ phải điều chỉnh lại để phù hợp với quy định mới, đặc biệt khi hàng từ Anh được miễn trừ.

Doanh nghiệp Việt Nam, với kim ngạch xuất khẩu lớn sang Mỹ, cần học hỏi chiến lược này để giảm chi phí. Ngành dệt may, da giày Việt Nam có thể áp dụng “kỹ thuật thuế quan” để cạnh tranh tốt hơn, nhưng cần đầu tư vào nghiên cứu mã HS và phối hợp với đối tác Mỹ để đảm bảo tuân thủ.

Lợi thế cạnh tranh từ chiến lược thông minh

“Kỹ thuật thuế quan” không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn tạo lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh thương mại toàn cầu biến động. Doanh nghiệp cần đội ngũ chuyên gia am hiểu hải quan và quy trình thiết kế sản phẩm để tối ưu hóa lợi ích, đồng thời tránh rủi ro pháp lý.

Việt Nam, với vai trò trung tâm xuất khẩu, có cơ hội lớn từ chiến lược này, đặc biệt trong các ngành hàng tiêu dùng nhanh. Tuy nhiên, doanh nghiệp phải đầu tư vào đào tạo, nghiên cứu, và công nghệ để áp dụng hiệu quả. Sự phối hợp giữa các bộ phận và minh bạch trong khai báo sẽ là chìa khóa để tận dụng “kỹ thuật thuế quan” thành công.

Trong bối cảnh chính sách thuế quan Mỹ ngày càng khắt khe, “kỹ thuật thuế quan” hứa hẹn tiếp tục là công cụ chiến lược, giúp doanh nghiệp toàn cầu và Việt Nam giảm chi phí, tăng sức cạnh tranh, và thích nghi với thị trường đầy biến động.