Doanh nghiệp thúc đẩy canh tác lúa chất lượng cao, giảm phát thải

Doanh nghiệp và nông dân liên kết sản xuất lúa bền vững

Đề án phát triển bền vững 1 triệu ha lúa chuyên canh chất lượng cao, phát thải thấp tại Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đang mở ra hướng đi mới cho ngành nông nghiệp. Được Thủ tướng phê duyệt cuối 2023, đề án tập trung vào canh tác xanh, giảm khí nhà kính và nâng cao lợi nhuận. Hậu Giang là tỉnh tiên phong, triển khai thí điểm 180 ha mô hình lúa chất lượng cao trong 2024, đạt tổng cộng 15.600 ha theo hướng này vào cuối năm. Đây là cơ hội lớn để doanh nghiệp mở rộng chuỗi cung ứng lúa gạo bền vững.

Các mô hình như “tưới ướt khô xen kẽ”, giảm giống gieo sạ và quản lý sinh vật hại không dùng thuốc trừ sâu trong 40 ngày đầu được áp dụng rộng rãi. Ông La Văn Hành, nông dân xã Trường Long Tây, Hậu Giang, chia sẻ việc áp dụng kỹ thuật mới giúp giảm chi phí phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, tăng năng suất và bảo vệ môi trường. Điều này không chỉ có lợi cho nông dân mà còn giúp doanh nghiệp thu mua nguyên liệu đạt chuẩn chất lượng cao.

Hợp tác xã (HTX) Kiến Thành tại Hậu Giang, với 100 ha lúa đạt chuẩn VietGAP, sử dụng thiết bị bay không người lái để phun thuốc và bón phân, giảm tiếp xúc hóa chất cho nông dân. Ông Huỳnh Văn Dũng, Giám đốc HTX, nhấn mạnh mô hình “1 phải 5 giảm” và “3 giảm 3 tăng” giúp sản xuất lúa an toàn, ít phát thải, đáp ứng mục tiêu đề án.

Doanh nghiệp liên kết với HTX cũng được hưởng lợi từ chất lượng lúa đồng đều, giảm chi phí kiểm định và nâng cao giá trị sản phẩm. Trước đó, Dự án VnSAT đã hỗ trợ 35.300 ha tại Hậu Giang, giảm 176.228 tấn khí nhà kính, tạo nền tảng cho đề án hiện tại.

Dự án chuyển đổi chuỗi giá trị lúa gạo (TRVC), triển khai từ 2023-2027 tại An Giang, Đồng Tháp, Kiên Giang, là động lực quan trọng cho doanh nghiệp ngành gạo. Vụ Hè Thu 2024, 8 doanh nghiệp liên kết với 12 HTX và 27 tổ hợp tác, hỗ trợ 1.719 nông hộ trên 6.165 ha.

Kết quả, lợi nhuận nông dân tăng 54-64%, giảm phát thải 27.160 tấn CO2, với tổng tiền thưởng hơn 3,18 tỉ đồng từ chương trình tài trợ của Úc. Công ty Trung An và ThaiBinh Seed là hai doanh nghiệp nổi bật, đạt lần lượt 3.100 tấn và 2.700 tấn CO2 giảm, mang lại lợi nhuận trên 43-53% cho nông hộ.

Phân tích dữ liệu: Liên kết doanh nghiệp đẩy mạnh lợi nhuận và giảm phát thải

Diện tích 15.600 ha lúa chất lượng cao tại Hậu Giang năm 2024 cho thấy tiềm năng lớn của mô hình bền vững, dù mới chiếm 1,56% mục tiêu 1 triệu ha đến 2030. So với 35.300 ha từ VnSAT trước đó, giảm 176.228 tấn CO2, đề án hiện tại đặt nền móng cho quy mô lớn hơn.

Thí điểm 180 ha tại Hậu Giang, với các kỹ thuật như “ướt khô xen kẽ”, giảm 10-15% chi phí đầu vào và tăng năng suất 5-10%, chứng minh hiệu quả kinh tế và môi trường. Doanh nghiệp tham gia sẽ có cơ hội tận dụng lợi thế này để gia tăng sản lượng và xuất khẩu.

Dự án TRVC tại 3 tỉnh An Giang, Đồng Tháp, Kiên Giang ghi nhận bước tiến vượt bậc. Với 6.165 ha vụ Hè Thu 2024, lợi nhuận trung bình đạt 59% (Đồng Tháp 64%, An Giang 56%, Kiên Giang 54%), vượt mục tiêu 30% của dự án. Giảm phát thải 27.160 tấn CO2 trên diện tích này tương đương 4,4 tấn/ha, cao hơn mức trung bình 3-4 tấn/ha từ VnSAT, nhờ áp dụng kỹ thuật tiên tiến và giám sát chặt chẽ. Doanh nghiệp đầu tư vào các phương pháp này sẽ tối ưu hóa lợi nhuận và cải thiện hình ảnh thương hiệu.

Liên kết giữa doanh nghiệp, HTX và nông dân là yếu tố cốt lõi. Ông Phạm Thái Bình, Công ty Trung An, nhấn mạnh dự án TRVC xây dựng tiêu chí giảm phát thải như ngập khô xen kẽ, xử lý rơm rạ, phù hợp với đề án 1 triệu ha. Bà Trần Thị Trà, ThaiBinh Seed, cho biết quy trình đơn giản, tập huấn kỹ lưỡng và nhật ký đồng ruộng giúp nông dân dễ áp dụng, tăng hiệu quả.

Ông Tôn Thất Thịnh, Sở NN&MT An Giang, khẳng định liên kết khép kín và công nghệ tiên tiến nâng cao năng suất, ổn định đầu ra qua hợp đồng tiêu thụ. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể dự báo chính xác nguồn cung, giảm rủi ro biến động giá cả.

Dự báo thị trường: Doanh nghiệp lúa gạo hưởng lợi từ xu hướng xanh

Đề án 1 triệu ha và dự án TRVC sẽ định hình ngành lúa gạo ĐBSCL theo hướng bền vững, tác động tích cực đến tài chính và cổ phiếu doanh nghiệp. Với mục tiêu 200.000 ha đến 2027, doanh thu ngành gạo có thể tăng 20-25%, nhờ giá trị gia tăng từ gạo carbon thấp. Cổ phiếu doanh nghiệp như Trung An (TAR) và ThaiBinh Seed (TSB) dự kiến tăng 10-15% trong 2025, khi xuất khẩu gạo xanh mở rộng sang châu Âu và Mỹ. Ngân hàng hỗ trợ tín dụng nông nghiệp (VCB, BID) cũng hưởng lợi, với mức tăng 5-8%.

Bất động sản nông nghiệp tại ĐBSCL, đặc biệt vùng lúa Hậu Giang, An Giang, có thể tăng giá thuê đất 5-10%, khi doanh nghiệp đầu tư cơ sở chế biến và kho trữ. Tại Tài chính 247, chúng tôi khuyến nghị nhà đầu tư theo dõi cổ phiếu ngành nông nghiệp, ưu tiên mua khi giá điều chỉnh 5-7%.

Doanh nghiệp nên đầu tư công nghệ giám sát đồng ruộng, ký hợp đồng dài hạn với nông dân để đảm bảo nguồn cung ổn định. Rủi ro lớn nhất là biến đổi khí hậu làm giảm năng suất, nhưng kỹ thuật “ướt khô xen kẽ” giảm thiểu tác động này.

Đến 2030, nếu đạt 1 triệu ha, ngành gạo có thể giảm 2-3 triệu tấn CO2 mỗi năm, nâng vị thế Việt Nam trên thị trường quốc tế. Doanh nghiệp dẫn đầu về liên kết chuỗi giá trị sẽ chiếm ưu thế, đặc biệt khi thương hiệu gạo carbon thấp được công nhận toàn cầu. Nhà đầu tư cần chuẩn bị cho kịch bản tăng chi phí công nghệ ban đầu, nhưng lợi nhuận dài hạn sẽ bù đắp nhờ cầu gạo xanh tăng cao.

Phương Thảo

Nguồn tham khảo: Tạp chí Doanh nghiệp và Kinh tế xanh