Châu Á đối mặt với “bức tường thuế” Mỹ: Từ Trung Quốc đến Ấn Độ

Thuế quan Mỹ làm rung chuyển Châu Á: Thách thức kinh tế toàn cầu

Ngày 2/4/2025, Tổng thống Donald Trump công bố chính sách thuế quan mới tại Washington, đánh dấu bước leo thang trong cuộc chiến thương mại toàn cầu. Mức thuế từ 10% đến gần 50% được áp lên hàng nhập khẩu, nhắm mạnh vào các nước châu Á như Trung Quốc (34%), Việt Nam (46%), Hàn Quốc, Nhật Bản, gây áp lực lớn lên khu vực vốn là động lực tăng trưởng kinh tế thế giới.

Nhà Trắng giải thích thuế quan dựa trên thâm hụt thương mại, tỷ giá hối đoái, trợ cấp chính phủ và rào cản phi thuế quan (các chính sách hạn chế thương mại không liên quan đến thuế). Trump muốn buộc các công ty giữ sản xuất tại Mỹ, làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu mà châu Á đã xây dựng hàng thập kỷ.

Các nhà kinh tế lo ngại chi phí tăng sẽ làm chậm tăng trưởng kinh tế toàn cầu. Đại diện SPI Asset Management nhận định: “Sự không chắc chắn là điều duy nhất rõ ràng trong chính sách thuế này.” Các nước Châu Á, từ các nền kinh tế lớn như Trung Quốc đến các nước đang phát triển như Việt Nam, phải tìm cách xoay xở trước “bức tường thuế” của Mỹ.

Trump còn mở rộng thuế lên thép, nhôm, dầu từ Venezuela, dược phẩm, gỗ, đồng và chip máy tính. Điều này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến xuất khẩu châu Á mà còn tạo bất ổn lan rộng trong thương mại toàn cầu, buộc các nước phải điều chỉnh chiến lược kinh tế.

Trung Quốc: Thuế quan cao đẩy kinh tế vào thế khó

Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, chịu mức thuế 34% từ Mỹ, cộng với các mức cũ đẩy tổng thuế lên cao hơn. Thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc năm 2024 đạt 295,4 tỉ USD, tăng bất chấp chiến tranh thương mại từ nhiệm kỳ đầu của Trump.

Xuất khẩu ô tô và xe điện sang Mỹ gần như bị chặn đứng với thuế 27,5% cho ô tô và 102,5% cho xe điện. Trung Quốc, nhà cung cấp phụ tùng ô tô lớn thứ hai cho Mỹ sau Mexico, mất dần thị phần tại thị trường này. Xuất khẩu khí LNG từ Mỹ sang Trung Quốc cũng giảm mạnh sau khi Bắc Kinh áp thuế 15% để đáp trả.

Để đối phó, Trung Quốc tăng thuế lên nông sản Mỹ và kiểm soát xuất khẩu khoáng sản chiến lược dùng trong công nghệ cao, như lithium hay đất hiếm. ANZ Research cho rằng thuế quan sẽ đẩy Trung Quốc tập trung vào sản xuất công nghệ cao, nhưng cũng gây mất việc làm do thay đổi chuỗi sản xuất.

Bắc Kinh đang mở rộng thị trường nội địa và hướng tới các nước khác như châu Âu, ASEAN để giảm phụ thuộc vào Mỹ. Tuy nhiên, chi phí chuyển đổi cao và bất ổn từ chính sách của Trump khiến Trung Quốc đối mặt với áp lực kinh tế lớn trong ngắn hạn.

Nhật Bản: Ngành ô tô và thị trường chứng khoán lao đao

Nhật Bản xuất khẩu 1,5 triệu xe sang Mỹ mỗi năm, chiếm 1/5 tổng xuất khẩu. Thủ tướng Shigeru Ishiba ngày 2/4 cho biết chính phủ đang đàm phán để Mỹ miễn thuế ô tô, nhưng triển vọng chưa rõ ràng.

Các hãng lớn như Toyota, Honda, Nissan có nhà máy tại Mỹ và Mexico, nhưng ngành ô tô vẫn là trụ cột kinh tế tại Nhật Bản, tạo việc làm cho 5,6 triệu người. Thuế quan không chỉ nhắm vào ô tô mà còn vào điện tử, máy móc, thép – những mặt hàng chủ lực khác của nước này.

Khảo sát ngày 1/4 từ Ngân hàng Trung ương Nhật Bản cho thấy tâm lý doanh nghiệp xấu đi lần đầu trong năm. Chỉ số Nikkei 225 giảm hơn 10% trong 3 tháng qua, với cổ phiếu Toyota lao dốc 27%, phản ánh lo ngại về tác động thuế quan lên kinh tế Nhật Bản.

Nhật Bản có thể tăng đầu tư vào Mỹ để tránh thuế, nhưng chi phí cao và sự thất thường trong chính sách của Trump khiến doanh nghiệp dè dặt. Một số công ty đang xem xét mở rộng sản xuất tại các nước không bị áp thuế cao để duy trì lợi thế cạnh tranh.

Hàn Quốc: Tìm cân bằng thương mại trước thuế quan

Hàn Quốc ghi nhận thặng dư thương mại 66 tỉ USD với Mỹ năm 2024, chủ yếu từ ô tô, điện tử và chip máy tính. Thuế quan mới đe dọa các ngành này, buộc Seoul cân nhắc sửa đổi Hiệp định Thương mại Tự do Hàn – Mỹ để giảm áp lực từ Trump.

Patrick Cronin từ Viện Hudson cho rằng Hàn Quốc sẽ đẩy mạnh đầu tư vào sản xuất ô tô, thép, chất bán dẫn tại Mỹ. RaboBank dự đoán Hàn Quốc, một nước nhập khẩu LNG lớn, có thể mua thêm khí đốt từ Mỹ để cân bằng thương mại, tránh thuế cao hơn.

Tuy nhiên, bất ổn từ chính sách “thuế đối ứng” khiến doanh nghiệp Hàn Quốc khó lập kế hoạch. Họ phải cân nhắc giữa chi phí thuế và lợi ích từ thị trường Mỹ, trong khi tìm cách đa dạng hóa xuất khẩu sang các khu vực khác như châu Âu hay ASEAN.

Việt Nam: Thuế 46% thách thức tăng trưởng kinh tế

Việt Nam, với thặng dư thương mại 123,5 tỉ USD với Mỹ năm 2024, chịu mức thuế 46% – cao thứ hai sau Trung Quốc. Các mặt hàng chủ lực như máy móc, dệt may, giày dép đối mặt với chi phí tăng vọt, đe dọa xuất khẩu vốn chiếm phần lớn GDP.

Năm qua, xuất khẩu tăng 14% giúp kinh tế Việt Nam đạt tốc độ tăng trưởng 7,1%. Để xoa dịu Trump, chính phủ cắt giảm thuế nhập khẩu LNG, ô tô, ethanol và nông sản Mỹ, đồng thời cho phép thử nghiệm Starlink của Elon Musk trong 5 năm.

Dù vậy, Việt Nam giữ mục tiêu tăng trưởng 8%. Chính phủ đang đẩy mạnh xuất khẩu sang EU, Nhật Bản để giảm phụ thuộc vào Mỹ. Nhưng với thuế 46%, doanh nghiệp Việt Nam phải tìm cách tối ưu chi phí hoặc chuyển sản xuất để duy trì cạnh tranh.

Ấn Độ: Dược phẩm và đá quý dưới áp luật thuế quan

Ấn Độ đạt thặng dư thương mại 46 tỉ USD với Mỹ năm 2024, chủ yếu từ dược phẩm, hóa chất, đá quý. Xuất khẩu chiếm gần 1/4 GDP, với Mỹ là thị trường lớn nhất, tạo hàng triệu việc làm cho nước đông dân nhất thế giới.

Thuế quan mới đe dọa ngành dược – lĩnh vực nhạy cảm với chi phí. Ấn Độ có thể tăng xuất khẩu sang châu Phi, ASEAN, nhưng mất thị phần tại Mỹ sẽ ảnh hưởng kinh tế dài hạn. Doanh nghiệp Ấn Độ đang cân nhắc đầu tư vào Mỹ để tránh thuế, dù chi phí ban đầu không nhỏ.

Thuế quan của Trump buộc châu Á từ Trung Quốc đến Ấn Độ phải điều chỉnh chiến lược kinh tế. Dù mở ra cơ hội sản xuất tại Mỹ, bất ổn thương mại toàn cầu vẫn là thách thức lớn, đòi hỏi sự linh hoạt từ các nước trong khu vực.