Tín chỉ Carbon: Tương lai tài sản bảo đảm trong kinh tế xanh

Tín chỉ Carbon mở ra cơ hội tài chính xanh

Ngày 28/4/2025, tại hội thảo “Tài sản bảo đảm ngân hàng – Những vấn đề quan tâm hiện nay” do Thời báo Ngân hàng tổ chức ở Hà Nội, tín chỉ carbon được đánh giá là một loại tài sản bảo đảm (đảm bảo nghĩa vụ trả nợ trong giao dịch tín dụng) đầy tiềm năng.

Với hơn 300 dự án tín chỉ carbon tại Việt Nam, chủ yếu trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và bảo vệ rừng, loại tài sản này đang thu hút sự chú ý trong bối cảnh Chính phủ thúc đẩy kinh tế xanh và chuyển đổi số.

Tín chỉ carbon đại diện cho một tấn khí CO2 hoặc lượng khí nhà kính tương đương được giảm hoặc loại bỏ khỏi khí quyển. Theo TS. Vũ Thị Vân Anh, KPMG Việt Nam, tín chỉ carbon gồm hai loại: giảm phát thải (ngăn chặn khí thải mới) và loại bỏ phát thải (hấp thụ khí thải hiện có). Đây là công cụ giúp doanh nghiệp bù đắp lượng phát thải, đạt mục tiêu bền vững, đồng thời tạo cơ chế thị trường minh bạch, khuyến khích các dự án bảo vệ môi trường.

Nghị định 06/2022/NĐ-CP đã đặt nền móng cho sàn giao dịch tín chỉ carbon, dự kiến thí điểm năm 2025 và hoạt động chính thức năm 2028. Tuy nhiên, chi phí phát triển và xác minh dự án tín chỉ carbon đạt chuẩn quốc tế dao động từ 100.000 đến 500.000 USD/dự án, gây khó khăn cho doanh nghiệp nhỏ.

Dù vậy, với cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, Việt Nam đang xây dựng khung pháp lý để công nhận tín chỉ carbon như tài sản bảo đảm hợp pháp, mở ra cơ hội mới cho ngân hàng và doanh nghiệp.

Bà Lê Thị Thúy Sen, Tổng Biên tập Thời báo Ngân hàng, nhấn mạnh rằng tín chỉ carbon, cùng với tài sản số, là minh chứng cho sự đổi mới trong hệ sinh thái tài chính. Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, từ chuyển đổi số ngân hàng đến phát triển kinh tế tuần hoàn, tạo điều kiện cho các tài sản mới này tham gia sâu hơn vào thị trường.

Phân tích: Tín chỉ Carbon trong hệ thống tài chính

Tín chỉ carbon mang lại nhiều lợi ích tài chính và môi trường. Với hơn 300 dự án tham gia thị trường carbon quốc tế, Việt Nam đã cấp 40,2 triệu tín chỉ, chủ yếu trong năng lượng tái tạo và bảo vệ rừng. Mỗi tín chỉ đại diện cho một tấn CO2 giảm thải, có thể giao dịch quốc tế, tạo nguồn thu cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, chi phí xác minh dự án cao, từ 100.000 đến 500.000 USD, khiến chỉ 20% doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia được, so với 50% ở các nước phát triển như Hàn Quốc.

Về mặt pháp lý, tín chỉ carbon chưa được công nhận rõ ràng là tài sản bảo đảm tại Việt Nam, theo TS. Lê Thị Giang, Đại học Luật Hà Nội. Điều này khác với bất động sản hoặc tài sản hữu hình, vốn đã có khung pháp lý rõ ràng từ Luật Dân sự 2015. Để trở thành tài sản bảo đảm, tín chỉ carbon phải đáp ứng hai tiêu chí: quyền sở hữu hợp pháp và không bị cấm giao dịch.

Luật sư Trương Thanh Đức cho rằng tín chỉ carbon đáp ứng cả hai, nhưng ngân hàng cần thận trọng do giá trị biến động mạnh, có thể dao động 10-20% trong một tháng trên thị trường quốc tế.

So với năm 2020, khi thị trường carbon Việt Nam chỉ có 100 dự án, con số hiện tại tăng gấp ba, cho thấy tiềm năng lớn. Tuy nhiên, rủi ro định giá và thanh khoản vẫn là thách thức. Ông Đỗ Giang Nam từ VAMC nhấn mạnh rằng ngân hàng cần xây dựng hệ thống định giá chuyên nghiệp và cơ chế quản lý rủi ro trước khi chấp nhận tín chỉ carbon làm tài sản bảo đảm. Nếu không, biến động giá có thể khiến giá trị tài sản giảm 30%, gây tổn thất cho ngân hàng.

Tín chỉ carbon còn hỗ trợ doanh nghiệp đạt tiêu chuẩn ESG (Môi trường, Xã hội, Quản trị), thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Các thị trường phát triển như EU đã giao dịch tín chỉ carbon với giá trung bình 80 USD/tín chỉ năm 2024, cao gấp đôi so với Việt Nam (40 USD/tín chỉ). Điều này cho thấy tiềm năng tăng giá nếu Việt Nam xây dựng thị trường giao dịch minh bạch và hợp tác quốc tế.

Dự báo thị trường: Tín chỉ Carbon thúc đẩy đầu tư xanh

Tại Tài chính 247, chúng tôi dự báo thị trường tín chỉ carbon sẽ tăng trưởng 15% hằng năm đến năm 2030, nhờ khung pháp lý hoàn thiện và sàn giao dịch chính thức hoạt động năm 2028. Cổ phiếu ngành năng lượng tái tạo, như REE, có thể tăng 10% trong quý III/2025, do hưởng lợi từ các dự án carbon. Nhà đầu tư nên mua REE khi giá điều chỉnh 5% từ đỉnh tháng 5/2025, kỳ vọng lợi suất 12%/năm.

Doanh nghiệp nên đầu tư vào dự án tín chỉ carbon, đặc biệt trong năng lượng tái tạo, có thể tăng doanh thu 20% từ giao dịch quốc tế vào năm 2027. Tuy nhiên, rủi ro biến động giá tín chỉ, có thể giảm 15% nếu nhu cầu toàn cầu giảm, cần được quản lý qua hợp đồng kỳ hạn. Ngân hàng nên thử nghiệm cơ chế sandbox (thử nghiệm có kiểm soát) để đánh giá tín chỉ carbon, giảm rủi ro tài chính.

Thị trường bất động sản xanh cũng hưởng lợi, với giá thuê văn phòng đạt chuẩn ESG tại TP.HCM tăng 8% năm 2025. Cổ phiếu như VRE có thể tăng 7%, phù hợp cho nhà đầu tư dài hạn. Doanh nghiệp cần hợp tác quốc tế để công nhận tín chỉ carbon, tăng cơ hội huy động vốn từ quỹ đầu tư xanh, có thể đạt 500 triệu USD vào năm 2026.