Doanh Nghiệp Việt Đối Mặt Thuế Quan Mỹ: Chuyển Đổi Kép Là Giải Pháp

Thuế Quan Mỹ Đặt Doanh Nghiệp Việt Trước Sóng Gió Thương Mại

Ngày 10/5/2025, tại sự kiện Cafe Doanh nhân HUBA lần thứ 82 ở TP.HCM, TS. Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính – tiền tệ quốc gia, cảnh báo về những thách thức từ chính sách thuế quan mới của Mỹ. Chính sách này, áp dụng từ 9/4/2025, đánh thuế đối ứng 46% lên 90% hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam, ảnh hưởng trực tiếp đến các ngành như dệt may, gỗ, thủy sản và điện tử.

Việt Nam, với độ mở kinh tế cao (xuất nhập khẩu chiếm 190% GDP), chịu tác động mạnh từ biến động toàn cầu. TS. Lực nhấn mạnh, xung đột địa chính trị kéo dài, lạm phát tăng và bảo hộ thương mại lan rộng sẽ làm tăng trưởng kinh tế toàn cầu chậm lại trong giai đoạn 2025–2026. Thuế quan Mỹ không chỉ làm tăng chi phí xuất khẩu mà còn đẩy chi phí logistics lên cao, tạo rào cản kỹ thuật và giảm niềm tin từ nhà đầu tư nước ngoài, bao gồm doanh nghiệp FDI (đầu tư trực tiếp nước ngoài).

Để đối phó, TS. Lực đề xuất “chuyển đổi kép” – kết hợp chuyển đổi số (ứng dụng công nghệ vào sản xuất, quản lý) và chuyển đổi xanh (phát triển bền vững theo tiêu chuẩn môi trường). Doanh nghiệp cần tuân thủ tiêu chuẩn ESG (môi trường, xã hội, quản trị) để tăng tính minh bạch, đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường quốc tế, đặc biệt là Mỹ. Ông cũng đưa ra sáu giải pháp trọng tâm: tận dụng hỗ trợ chính sách, đầu tư công nghệ, đa dạng hóa thị trường, quản trị rủi ro, nâng chất nhân lực và khai thác hiệp định thương mại tự do (FTA).

Phân Tích Tác Động Thuế Quan Và Chiến Lược Chuyển Đổi

Thuế quan Mỹ, với mức 46% áp lên 90% hàng hóa Việt Nam, tạo ra cú sốc lớn cho các ngành xuất khẩu chủ lực. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu gỗ sang Mỹ đạt 9,1 tỷ USD, chiếm 56% tổng xuất khẩu ngành. Ngành thủy sản, với 1,8 tỷ USD xuất khẩu sang Mỹ, cũng đối mặt với nguy cơ giảm đơn hàng. Chi phí logistics tăng, kết hợp với rào cản kỹ thuật như yêu cầu về xuất xứ và chất lượng, khiến doanh nghiệp nội địa khó cạnh tranh.

So với năm 2018, khi Mỹ áp thuế quan 10-25% lên hàng Trung Quốc, Việt Nam từng hưởng lợi nhờ chuyển hướng chuỗi cung ứng. Tuy nhiên, chính sách thuế 2025 trực tiếp nhắm vào Việt Nam, với thặng dư thương mại 123 tỷ USD, khiến doanh nghiệp không còn “khoảng trống” để né tránh. Doanh nghiệp FDI, vốn chiếm 70% kim ngạch xuất khẩu, có thể giảm đầu tư nếu môi trường kinh doanh trở nên bất ổn.

TS. Lực nhấn mạnh, chuyển đổi số giúp doanh nghiệp tối ưu chuỗi cung ứng, giảm chi phí vận hành 10-15% thông qua tự động hóa và phân tích dữ liệu. Chuyển đổi xanh, với tiêu chuẩn ESG, không chỉ đáp ứng yêu cầu quốc tế mà còn thu hút vốn đầu tư “xanh” từ EU và Nhật Bản. Ví dụ, doanh nghiệp dệt may áp dụng ESG có thể tăng giá trị đơn hàng 5-7% khi xuất sang EU. Tuy nhiên, chỉ 30% doanh nghiệp Việt hiện áp dụng chuyển đổi số bài bản, và chưa đến 20% đáp ứng tiêu chuẩn xanh, cho thấy khoảng cách lớn trong nội lực.

Sáu giải pháp của TS. Lực mang tính thực tiễn. Đa dạng hóa thị trường sang ASEAN (dự kiến tăng trưởng 5,2% năm 2025) hoặc Ấn Độ (6,8%) giúp giảm phụ thuộc vào Mỹ (chiếm 28% xuất khẩu). Quản trị rủi ro pháp lý, như minh bạch xuất xứ, tránh bị Mỹ áp thuế chống lẩn tránh thuế. Chính phủ cũng hỗ trợ qua gói tín dụng lãi suất thấp và miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, nhưng doanh nghiệp cần chủ động tận dụng.

Dự Báo Thị Trường Và Lời Khuyên Cho Doanh Nghiệp

Tại Tài chính 247, chúng tôi dự báo thị trường xuất khẩu Việt Nam sẽ tăng trưởng chậm lại, đạt 405 tỷ USD năm 2025 (tăng 6% so với 2024), do thuế quan Mỹ và biến động địa chính trị. Thị trường chứng khoán (TTCK), với VN-Index quanh 1.350 điểm, có thể tăng 8-10% trong 12 tháng tới, nhờ cổ phiếu ngành công nghệ (FPT) và logistics (GEM). Tuy nhiên, ngành dệt may (TCM) và gỗ (PTB) có thể giảm lợi nhuận 10-15% nếu không chuyển hướng thị trường. Bất động sản công nghiệp, đặc biệt tại Bà Rịa-Vũng Tàu và Hải Phòng, vẫn hấp dẫn nhờ FDI, với giá thuê tăng 6-8% vào 2026.

Doanh nghiệp nên đầu tư vào công nghệ AI và tự động hóa, giảm chi phí sản xuất 12-15%. Ví dụ, Tập đoàn Sơn Hà đã chuyển hướng xuất khẩu sang đồng minh Mỹ, như Canada, để tránh thuế. Thị trường nội địa, với 100 triệu dân và tầng lớp trung lưu tăng, là “phao cứu sinh”. Doanh nghiệp cần đẩy mạnh thương hiệu nội địa, như Vinamilk, tận dụng chiến dịch “Người Việt dùng hàng Việt”.

Nhà đầu tư cá nhân nên ưu tiên cổ phiếu công nghệ và logistics, hạn chế ngành xuất khẩu phụ thuộc Mỹ. Phân bổ 10-20% danh mục vào quỹ ETF xanh hoặc cổ phiếu ESG để đón đầu xu hướng đầu tư bền vững. Chính phủ cần đẩy nhanh đàm phán thương mại với Mỹ, dự kiến bắt đầu ngày 7/5/2025, để giảm mức thuế. Doanh nghiệp cần tham gia các khóa đào tạo chuyển đổi số từ Bộ Thông tin và Truyền thông, như chương trình SMEdx, để nâng năng lực cạnh tranh.