Lúa chất lượng cao giảm phát thải lên ngôi

Phân tích hiệu quả kinh tế và môi trường: Lúa giảm phát thải thay đổi ngành nông nghiệp

Dữ liệu từ đề án cho thấy mô hình lúa chất lượng cao, phát thải thấp không chỉ cải thiện kinh tế mà còn bảo vệ môi trường. Giảm 24,2% chi phí sản xuất tối đa (tương đương 3-5 triệu đồng/ha ở nhiều mô hình) đến từ quản lý nước tưới tiên tiến và sử dụng phân bón hợp lý. Năng suất tăng tối đa 7% (khoảng 0,5-1 tấn/ha) giúp nông dân và doanh nghiệp tối ưu hóa lợi nhuận, đặc biệt khi giá bao tiêu cao hơn 200-300 đồng/kg – tức tăng 5-7% doanh thu/ha với giống lúa ST25.

So với canh tác truyền thống, mô hình giảm phát thải 12 tấn CO₂/ha là bước tiến lớn. Nếu nhân rộng lên 312.000 ha trong 2025, tổng lượng khí nhà kính cắt giảm có thể đạt 3,7 triệu tấn CO₂ – tương đương 10% phát thải nông nghiệp Việt Nam năm 2023 (37 triệu tấn, theo WB).

Điều này không chỉ đáp ứng xu hướng sản xuất xanh mà còn mở ra cơ hội bán tín chỉ carbon, với giá thị trường hiện tại khoảng 10-15 USD/tấn CO₂ tại châu Âu. Một doanh nghiệp thu mua 100.000 tấn lúa từ mô hình này có thể tạo thêm 2-3 tỉ đồng doanh thu từ carbon, chưa kể lợi nhuận từ giá bán lúa cao hơn.

Lịch sử ngành lúa gạo Việt Nam từng chứng kiến nhiều thay đổi. Giai đoạn 2010-2015, năng suất tăng 15% nhờ giống mới, nhưng phát thải từ rơm rạ và nước tưới tăng 20%, gây áp lực môi trường. Đề án hiện tại khắc phục vấn đề này bằng cách xử lý rơm rạ bền vững và giảm nước tưới, vừa tiết kiệm chi phí vừa giảm khí metan (CH₄) – loại khí có tác động nhà kính gấp 25 lần CO₂.

Tuy nhiên, thách thức nằm ở hạ tầng thủy lợi lạc hậu và nhận thức chưa đồng đều, với Bạc Liêu, Cà Mau đăng ký diện tích thấp nhất do thiếu đầu tư và hiểu biết về MRV.

Doanh nghiệp hưởng lợi từ liên kết chuỗi giá trị. Việc bao tiêu giá cao tạo động lực cho nông dân, trong khi HTX đóng vai trò cầu nối, giảm chi phí trung gian 5-10%. Tuy vậy, sự thiếu đồng bộ trong áp dụng kỹ thuật và nguồn vốn hạn chế có thể cản trở mục tiêu 1 triệu ha vào 2030.