AI trở thành chìa khóa đột phá cho báo cáo phát triển bền vững ngân hàng Việt Nam

Thực trạng báo cáo ESG ngân hàng: Bước đầu khả quan nhưng còn nhiều thách thức

Ngành ngân hàng Việt Nam đang chứng kiến làn sóng mạnh mẽ trong việc triển khai báo cáo phát triển bền vững. Theo số liệu từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN), hầu hết các tổ chức tín dụng đã tích hợp nội dung phát triển bền vững vào báo cáo thường niên. Đáng chú ý, khoảng 13-15 ngân hàng thương mại đã công bố báo cáo phát triển bền vững độc lập.

Xu hướng này tăng tốc mạnh trong năm 2024 và đầu năm 2025, với 6 ngân hàng thương mại mới gia nhập danh sách công bố báo cáo. Tính đến 31/3/2025, đã có 57 tổ chức tín dụng (TCTD) thực hiện đánh giá rủi ro môi trường và xã hội, tương ứng với dư nợ hơn 3,62 triệu tỉ đồng.

Phó Thống đốc NHNN Phạm Thanh Hà nhấn mạnh vai trò then chốt của ngành ngân hàng: “Với vai trò là huyết mạch của nền kinh tế, ngành Ngân hàng không chỉ phải quản lý các rủi ro tài chính truyền thống mà còn cần chủ động nhận diện, đo lường vừa kiểm soát những rủi ro, vừa tận dụng cơ hội liên quan đến ESG (tiêu chí môi trường, xã hội và quản trị) trong hoạt động cho vay, đầu tư và vận hành nội bộ.”

Tuy nhiên, thực tế triển khai vẫn gặp nhiều khó khăn. Ông Trần Anh Quý, Trưởng phòng Tín dụng chính sách thuộc Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (NHNN), chỉ ra rằng chi phí thuê tư vấn và đầu tư xây dựng báo cáo vẫn ở mức cao. Đồng thời, đội ngũ cán bộ có chuyên môn sâu về ESG còn thiếu, trong khi chưa có hệ thống pháp lý rõ ràng để xác định danh mục đầu tư xanh.

Từ góc độ ngân hàng thương mại, bà Ngô Thúy Phượng, Phó Ban Chiến lược và Thư ký Hội đồng Quản trị Vietcombank, nhận định việc thiếu khung phân loại xanh quốc gia và bộ tiêu chuẩn thống nhất về ESG là những trở ngại then chốt. Hiện tại, các ngân hàng vẫn thiếu công cụ, dữ liệu và kỹ năng cần thiết để đánh giá đầy đủ các yếu tố phi tài chính.

Ứng dụng AI: Giải pháp công nghệ cho bài toán báo cáo bền vững

Trong bối cảnh các thách thức về nguồn lực và chuyên môn, trí tuệ nhân tạo được các chuyên gia đánh giá là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả báo cáo phát triển bền vững. Ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch FiinRatings, khẳng định: “Không có AI và không có công nghệ thì sẽ không thể chuyển đổi được.”

AI mang lại nhiều lợi ích cụ thể cho quá trình báo cáo ESG. Công nghệ này có thể hỗ trợ thu thập và xử lý dữ liệu lớn, phân tích xu hướng, tự động hóa quy trình lập báo cáo. Đặc biệt, AI có khả năng giám sát và phát hiện các bất thường trong dữ liệu, tương tự như cơ chế phát hiện gian lận trong hệ thống ngân hàng.

Bà Ngô Thúy Phượng cho rằng ngành ngân hàng có nhiều thuận lợi trong việc ứng dụng AI nhờ đã có sự chuẩn bị về mặt thể chế và sự hỗ trợ từ quốc tế. AI có thể đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng các bảng điều khiển ESG theo thời gian thực, tăng tính minh bạch và khả năng truy xuất dữ liệu.

Nhờ AI, các ngân hàng có thể tiết kiệm nguồn lực, tập trung vào những chỉ tiêu có rủi ro cao và hạn chế tình trạng “rửa xanh” (greenwashing – việc tạo ra hình ảnh thân thiện với môi trường một cách gian lận).

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy tiềm năng ứng dụng AI trong báo cáo ESG. TS Lê Hùng Cường, Phó Tổng Giám đốc FPT Digital, chia sẻ về mô hình của Singapore: Cơ quan Tiền tệ Singapore (MAS) đã phát triển nền tảng kỹ thuật số Gprnt, sử dụng AI để chấm điểm báo cáo ESG của các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME).

Nền tảng này tích hợp dữ liệu từ nhiều nguồn như hóa đơn, tiêu thụ năng lượng và chuỗi cung ứng để tự động phân loại và chấm điểm ESG. Kết quả là thời gian xét duyệt khoản vay giảm đáng kể, tăng khả năng tiếp cận vốn xanh cho SME và giúp ngân hàng tuân thủ yêu cầu báo cáo ESG hiệu quả hơn.

Triển vọng phát triển: Cơ hội cho thị trường tài chính xanh

Việc ứng dụng AI vào báo cáo phát triển bền vững mở ra nhiều triển vọng tích cực cho thị trường tài chính Việt Nam. Với khả năng xử lý dữ liệu lớn và tự động hóa quy trình, AI sẽ giúp giảm chi phí báo cáo đáng kể, tạo điều kiện cho nhiều ngân hàng nhỏ tham gia vào cuộc chơi phát triển bền vững.

Từ góc độ thị trường vốn, việc nâng cao chất lượng và minh bạch của báo cáo ESG nhờ AI sẽ tăng niềm tin của nhà đầu tư quốc tế vào hệ thống ngân hàng Việt Nam. Điều này có thể thúc đẩy dòng vốn đầu tư xanh chảy vào thị trường, tạo cơ hội mới cho các doanh nghiệp tiếp cận nguồn tài trợ bền vững.

Đối với các ngân hàng, AI không chỉ giúp tuân thủ quy định mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh. Khả năng đánh giá rủi ro ESG chính xác hơn sẽ giúp các ngân hàng định giá sản phẩm tín dụng xanh phù hợp, mở rộng danh mục đầu tư bền vững và thu hút khách hàng có ý thức về trách nhiệm xã hội.

Theo quan sát của Tài Chính 247, xu hướng ứng dụng AI trong báo cáo ESG có thể tạo ra một làn sóng chuyển đổi số mới trong ngành ngân hàng. Các ngân hàng đi đầu trong việc áp dụng công nghệ này có khả năng giành được thị phần lớn hơn trong phân khúc tài chính xanh – một thị trường được dự báo sẽ phát triển mạnh mẽ trong những năm tới.

Tuy nhiên, để AI thực sự phát huy hiệu quả, các chuyên gia nhấn mạnh cần có sự đồng bộ giữa khung pháp lý, hệ thống dữ liệu và nguồn nhân lực. Ưu tiên hàng đầu là sớm ban hành bộ tiêu chuẩn phân loại xanh quốc gia – nền tảng quan trọng để tích hợp các yếu tố môi trường – xã hội vào hệ thống dữ liệu ngân hàng.

Việc ứng dụng AI vào báo cáo phát triển bền vững đang mở ra cơ hội lớn cho ngành ngân hàng Việt Nam vượt qua các rào cản truyền thống và tiến tới thực hành ESG hiệu quả. Mặc dù vẫn còn những thách thức về khung pháp lý và nguồn nhân lực, tiềm năng của công nghệ này trong việc tự động hóa, nâng cao độ chính xác và giảm chi phí báo cáo là không thể phủ nhận. Thành công trong việc tích hợp AI sẽ quyết định khả năng cạnh tranh của các ngân hàng trong thời đại tài chính bền vững.